Έχουμε ανάγκη το Πανεπιστημιακό άσυλο;

Νομική 2011

Με αφορμή το ζήτημα του εγκλεισμού των μεταναστών στη Νομική, επανέρχεται (δικαίως) στο προσκήνιο το θέμα του Πανεπιστημιακού ασύλου.  Δεν κρύβω ότι είχα ανάμικτα συναισθήματα όταν  πρωτοέμαθα για το συμβάν από τα ΜΜΕ. Στη συνέχεια φάνηκε ότι οι άνθρωποι αυτοί σεβάστηκαν τον Πανεπιστημιακό χώρο περισσότερο από τους φοιτητές, περισσότερο και από τους πολίτες της ίδιας της χώρας μας! Αποχώρησαν τελικά χωρίς να ανοίξει μύτη, και το θέμα πλέον χρήζει μεγάλης προσοχής. Σε πρώτο επίπεδο, έχουν οποιοδήποτε δικαίωμα να καταλαμβάνουν οι μετανάστες χώρους του Πανεπιστημίου; Ποιος έχει την ευθύνη και ποιος τον τελικό λόγο για την ορθή εφαρμογή του ασύλου ιδεολογικά, σε επίπεδο προσώπων, ακόμα και γεωγραφικά; Την έχουν οι φοιτητικές συνελεύσεις (μέχρι τώρα κατώτερες των περιστάσεων), οι Πανεπιστημιακές αρχές (ομοίως κατώτερες των περιστάσεων, συμπεριλαμβανομένου και του πρύτανη του Καποδιστριακού) ή το Υπουργείο «Προστασίας» του Πολίτη; 

Πρέπει να σας πω ότι ανήκω σε εκείνους που έχουν δει με τα μάτια τους το άσυλο να «χτίζεται», αφού προηγουμένως είδα το «κτήνος» να δείχνει σε μερικούς πολιορκημένους φοιτητές τα άσχημα δόντια του. Τα χρόνια της μεταπολίτευσης το είδα να εξακολουθεί να έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης. Αργότερα το είδα να σταχυολογεί τα στελέχη του επαγγελματικού πολιτικού χώρου, «προοδευτικού» ή μη. Το είδα να κατασπαράσσεται από διαμάχες (ενδοφοιτητικές ή μη). Το είδα να περιθάλπει μικροπωλητές, θρησκευτικούς προσηλυτιστές, πειρατές CD, DVD και πάσης φύσεως λογισμικού, ακόμα και εμπόρους ναρκωτικών. Το είδα να προσκαλεί DJ’s να ευφραίνουν τα ώτα των παρευρισκόμενων φοιτητών, καθηγητών και άλλου προσωπικού, επισκεπτών πάσης φύσεως στο όνομα της επικοινωνιακής προώθησης των επαγγελματικού πλέον χαρακτήρα φοιτητικών παρατάξεων και των εκλογών που αναδεικνύουν τους εκπροσώπους της. Έρχονται στιγμές που αναρωτιέμαι, χρειάζομαι πραγματικά το άσυλο, ή είναι κατάλοιπο άλλων εποχών; Συντρέχει πραγματικός λόγος για την ύπαρξή του; Θα σας δείξω γιατί πιστεύω ότι το άσυλο, παρά τα πολλά προβλήματα που δημιουργεί, πρέπει να υπάρχει, αλλά ως διαφανής χώρος με σαφές πλαίσιο.

Νομική 2011

 Από τη μια, λένε όλοι ότι το πανεπιστημιακό άσυλο διασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών (άρα δεχόμαστε ότι πρώτον, σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν ιδέες και δεύτερον ότι αυτές κινδυνεύουν). Παλιότερα οι άνθρωποι κατέφευγαν στις εκκλησίες (κάτι σαν θρησκευτικό άσυλο) με την ελπίδα ότι ο εχθρός θα τους σεβαστεί. Οι καιροί όμως τότε ήταν λιγότερο διαφανείς και αυτό κάποτε πετύχαινε, και κάποτε όχι. Παρατηρούμε όμως ότι και σήμερα, σε καιρούς που οι περισσότερες κοινωνίες είναι τουλάχιστον εγγράμματες, η διαχείριση του ασύλου γίνεται ελλιπέστατα: πιο συχνά από σκοπιμότητα, παρά από άγνοια. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.

Στις μέρες μας, η ελευθερία στη διακίνηση των ιδεών αποκτά νέα σημασία.  Όταν οποιοσδήποτε εκφραστής κάποιας εξουσίας μπορεί να χειραγωγήσει με ένα απλό επικοινωνιακό τέχνασμα την Κοινή Γνώμη, περισσότερο απαίδευτη σήμερα από ποτέ (σκοτεινό παραπροϊόν του ποταμού αφιλτράριστης πληροφορίας), η χάραξη μιας λεπτής γραμμής για την οριοθέτηση και θεσμοθέτηση της διαφάνειας στη διαχείριση του πανεπιστημιακού ασύλου είναι ίσως το πιο σημαντικό ζήτημα στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Νομική 2011

Τι είναι η «ελεύθερη διακίνηση των ιδεών»; Καταρχήν, οι «ιδέες» αποτελούν ένα ευρύτατο πλαίσιο που ξεκινάει από τα ίδια τα μαθήματα και το όλο σύστημα το οποίο εμφυσά στους φοιτητές την ικανότητα να αξιολογούν τη γνώση που τους παρέχεται και να την κάνουν να ανθίζει (δηλαδή: να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν). Περιλαμβάνει και όλο εκείνο το πεδίο της ευρύτερης αξιολόγησης της πραγματικότητας μέσα από την αναζήτηση και την έρευνα στις ιερές βίβλους της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της πολιτικής και της επιστήμης γενικότερα, όπως πρέπει να γίνεται από τα νέα, φρέσκα και «αθώα» μυαλά του φοιτητικού σώματος. Θεωρητικά, και οι ίδιοι οι καθηγητές συμμετέχουν σε αυτό, αλλά οι φοιτητές είναι οι κύριοι διαχειριστές.  Και η διαχείριση περνάει αναγκαστικά μέσα από τη διαφύλαξη. Αυτό ακριβώς είναι το φοιτητικό άσυλο.

Τι αποτελεί παραβίαση του ασύλου; Εδώ χρειάζεται ψύχραιμη αντιμετώπιση, γιατί εν θερμώ, γίνονται λάθη, συχνά χωρίς επιστροφή. Είναι παραβίαση του ασύλου η κατάληψη από φοιτητές γενικώς; Είναι παραβίαση του ασύλου η επέμβαση της αστυνομίας; Είναι παραβίαση του ασύλου η πρόκληση καταστροφών (με την ευρύτερη δυνατή έννοια) από εξω-πανεπιστημιακούς; Από αστυνομικούς; Από αλλοδαπούς καταληψίες; Από φοιτητές; Ακόμα και από καθηγητές; Πότε υπάρχουν εξαιρέσεις σε όλα τα παραπάνω στο όνομα της πολιτικής και της αναγκαίας ή μη αλλαγής προς το καλύτερο; Αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να τα θέσει η πολιτεία στα ίδια τα πανεπιστήμια τα οποία θα θεσπίσουν ως ένδειξη ουσιαστικής αυτονομίας, τη δική τους γενική και ειδική Χάρτα του Πανεπιστημιακού Ασύλου. Το κάθε ίδρυμα ανεξάρτητα. Σε αυτό θα διασαφηνίζεται κάθε βασική αρχή που θα διέπει το θεσμό μέχρι και το ποιοι θα τον περιφρουρούν. Και εκείνοι που θα το περιφρουρούν θα υπόκεινται ομοίως σε έλεγχο από την πανεπιστημιακή αρχή. Και με τη σειρά της, ομοίως θα ελέγχεται και η πανεπιστημιακή αρχή είτε για παραβάσεις καθήκοντος, είτε για υπερβάλλοντα ζήλο.

Πανεπιστήμιο Πειραιά 2008

Χρειάζεται περιφρούρηση ο χώρος του φοιτητικού ασύλου; Αν υπάρχουν ακόμα σήμερα εχθροί, ναι. Πιστεύω ότι ο φοιτητικός χώρος κινδυνεύει σήμερα από περισσότερους και πιο κρυφούς εχθρούς σε σύγκριση με παλιότερα. Να συμφωνήσουμε όμως ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι εχθροί. Αν θέλετε την προσωπική μου γνώμη, ο επαγγελματικός πολιτικός χώρος είναι μεταξύ άλλων, ένας σημαντικός εχθρός του φοιτητικού χώρου επειδή αποτελεί τροχοπέδη στην ελεύθερη ιδέα. Ο φοιτητικός χώρος είναι από μόνος του πολύ πιο ζωντανός, πιο παραγωγικός σε ιδέες, πιο καρποφόρος σε αποτελέσματα από οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα. Αντίθετα, η εξάρτηση από τα κόμματα είναι η καλύτερη προϋπόθεση για τη σημερινή μαλθακότητα του σώματος των φοιτητών, την έλλειψη αυτενέργειας, την αδυναμία στην δημιουργία νέων ιδεών («γιατί να ανακαλύπτω πάλι τον τροχό αφού οι άλλοι είναι επαγγελματίες στο θέμα και το κάνουν καλύτερα»;). Τα κόμματα δεν θέλουν οι φοιτητές να έχουν τις δικές τους ιδέες. Τα κόμματα αντίθετα επωφελούνται από την υποβάθμιση του φοιτητικού χώρου και την υποδούλωση της φρέσκιας ιδέας, της φρέσκιας γνώσης, από το καθεστώς του Επαγγελματικού Πολιτικού Συστήματος (που στην περίπτωση αυτή είναι το όπιο του φοιτητή). Οποιαδήποτε παρέμβαση από πολιτικά κόμματα και τις παραφυάδες τους είναι άτοπη και άνευ ουσίας, ακριβώς επειδή όλα τα πολιτικά κόμματα πρέπει να είναι δια νόμου έξω από τον Ακαδημαϊκό χώρο, τυπικά και ουσιαστικά. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε διασύνδεση (π.χ. οικονομική με πραγματικό χρήμα ή αντάλλαγμα) πρέπει να αποτελεί δεοντολογικό και νομικό παράπτωμα. Το Πανεπιστήμιο θα πρέπει να αποτελεί το φυτώριο (και την ιδεατή μικρογραφία της «ιδανικής») κοινωνίας. [Και ο στρατός λένε ότι αποτελεί τη μικρογραφία της κοινωνίας, του δημοσίου κλπ., αλλά μη ζητήσετε ποτέ από στρατό να αλλάξει -χωρίς πραξικόπημα- τίποτε από όλα αυτά. Το Πανεπιστήμιο αντίθετα, μπορεί – το έχει αποδείξει – και χωρίς πραξικόπημα.]

Υπό το πρίσμα των παραπάνω, θα παραβίαζε την ύπαρξη του Πανεπιστημιακού ασύλου το συμβάν της Νομικής; Αν είχε προηγηθεί φοιτητική συνέλευση που θα υπερψήφιζε με πειστικά επιχειρήματα τον εγκλεισμό των μεταναστών και στη συνέχεια η πανεπιστημιακή αρχή, υποχρεωμένη από το ψήφισμα [το δικαίωμα του βέτο με ομοψηφία της συγκλήτου είναι κάτι που θα μπορούσε να εξεταστεί] «άνοιγε» τις πόρτες, όχι. Σε περίπτωση ανατροπών, παρεκτροπών και άλλων προβλημάτων (που εδώ δεν συνέβησαν), η φοιτητική συνέλευση (επειδή θα είχε ψηφίσει έχοντας κακή κρίση) και δευτερευόντως η Πανεπιστημιακή Αρχή, θα έπρεπε να λογοδοτήσουν και ενδεχομένως να πληρώσουν τα «σπασμένα».

Πιο συγκεκριμένα τώρα, εμπίπτει στον χώρο της διακίνησης των ιδεών ο εγκλεισμός των μεταναστών (ή η «κατάληψη») στη Νομική Σχολή; Όταν πληροφορήθηκα το συμβάν, στην αρχή έτεινα να το καταδικάσω. Σήμερα, αναγνωρίζω ότι το συμβάν αυτό μας θύμισε ότι αν σήμερα καταδικάζουμε κάτι σαν παραβίαση, αύριο μπορούμε να το θεωρούμε ως υπόδειγμα δημοκρατικής ευαισθησίας. Επί πλέον, το συμβάν αυτό μας δίδαξε ότι πάντα μπορεί να βρεθεί τρόπος για να σκύψουμε όλοι και να ακούμε ακόμα και εκείνον που δεν έχει τρόπο να περάσει «δημοκρατικά» το μήνυμά του στα «δημοκρατικά» ΜΜΕ. Οι άνθρωποι αυτοί (λαθρομετανάστες ή όχι, νόμιμοι ή όχι) κάτω από ένα ελλιπές και προβληματικό πλαίσιο ασύλου, συνδιαλέχτηκαν με έναν χώρο που τους συμπαθεί (τους αποκαλούν φοιτητές –μένει να διερευνηθεί αν είχε προηγηθεί φοιτητική συνέλευση) και έκαναν μια κίνηση ματ. Έκαναν την ύστατη ενέργεια ώστε να υποχρεώσουν την κοινωνία απλά να τους ακούσει. Οι μετανάστες, με βοήθεια ή όχι, κατάφεραν να ακουστούν και αυτό είναι κατάκτηση. Είναι σαν την ομορφιά που οφείλουμε να την αναγνωρίσουμε σε κάποιο επιστημονικό πείραμα ή μια θεωρία, σε κάποιο έργο τέχνης, σε ένα καλοσχεδιασμένο διπλωματικό επεισόδιο, ακόμα και σε μια ευφυή απάτη με κέρδη εκατομμυρίων. Και η ομορφιά δεν εμπίπτει αναγκαστικά στην ηθική. Η ομορφιά μπορεί κάλλιστα να είναι μεμπτή. Το συμβάν της Νομικής μας έφερε μπροστά από ένα τετελεσμένο [στη χώρα αυτή, λέμε ότι αποτελούμε μια ανεκτική κοινωνία, αλλά με τα τετελεσμένα έχουμε ένα μικρο-πρόβλημα]. Κάποιοι, μη-έλληνες βρέθηκαν (παράνομα οι περισσότεροι) εντός των τειχών της Ελλάδας ζητώντας από τη χώρα αυτή και τους κατοίκους της μια ευκαιρία. Και δεδομένου ότι ισχύει η  πληροφόρηση που έχουμε (π.χ. στο χώρο δεν γίνονταν μαθήματα, απλά επισκευές στο κτίριο) οι άνθρωποι αυτοί απέδειξαν ότι μπορούν να σεβαστούν ό,τι και εμείς, ίσως και καλύτερα! Άρα, θέμα καταστροφών, σεβασμού του χώρου, κλπ. δεν τίθεται. Η Νομική, με άλλα λόγια μας πέρασε ένα πρωτοπόρο μήνυμα. 

Υπό το φως των παραπάνω, ΝΑΙ. Το συμβάν της Νομικής είναι διακίνηση ιδεών. Όπως ακριβώς σήμερα αναγνωρίζουμε ως ελεύθερη διακίνηση ιδεών τον εγκλεισμό «εξωπανεπιστημιακών τρομοκρατικών ομάδων» το 1973 πάλι στη Νομική και το 1974 στο ΕΜΠ. Το άσυλο, ως προστασία της ελευθερίας στη διακίνηση των ιδεών είναι σήμερα περισσότερο αναγκαίο από ποτέ, αλλά προστατέψτε το ακόμα και από τον εαυτό του!