Τα σκοτεινά σημάδια

Η περίοδος που βιώνουμε στην Ελλάδα, και σε όλο τον κόσμο ενέχει ακόμα έναν (εκτός των άλλων) σημαντικό κίνδυνο. Να χαθεί χωρίς επιστροφή η ευκαιρία να διαμορφωθεί ένας νέος πολιτικός, οικονομικός και (κυρίως) φιλοσοφικός λόγος, ως προοδευτικό κίνημα σε όλο τον (παγκοσμιοποιημένο) κόσμο ταυτόχρονα, σαν μια γροθιά. Οι "αγανακτισμένοι" αντιμετωπίστηκαν αρχικά, σαν μια ελπίδα που όμως έχασε τη λάμψη της επειδή το έδαφος δεν ήταν καλά λειασμένο. Ίσως και επειδή δόθηκε περισσότερο βάρος στο μέσο (λέγε με twitter) παρά στο (ουσιαστικό) μήνυμα. 

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στο επόμενο επεισόδιο: οι αγανακτισμένοι της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου, έχουν την πολυτέλεια να βρίσκονται στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και συνεπώς μπορούν να απειλούν τη Wall Street, το City, κλπ. Οι αγανακτισμένοι της Αθήνας (αιχμάλωτοι του "επαρχιακού" χαρακτήρα της πόλης και της χώρας) το πολύ να φθάσουν μέχρι την Ελληνική Βουλή που είναι πρακτικά άβουλη στις προκείμενες περιστάσεις, ανεξαρτήτως χρώματος των εδράνων. Αυτό κάνει στην πράξη τα πυρά τους να γίνονται άσφαιρα. Όμως, οι αγανακτισμένοι της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου βάλλουν πλέον ευθέως και κατά των Τραπεζών. Εδώ υπάρχει πεδίο στόχευσης και στην Ελλάδα, μόνο που φαίνεται ότι δεν συμφέρει τον Έλληνα. Οι Ελληνικές τράπεζες φαίνεται ότι, και στο επίπεδο των λαών, περνούν στο απυρόβλητο. Ή απλά, ο Έλληνας δεν διαθέτει την κοσμική παιδεία να στοχεύσει ευέλικτα και αποτελεσματικά.

Και παρατηρούμε το παράδοξο, να εμφανίζονται τα κόμματα της λεγόμενης αριστεράς ως προοδευτικά, "αντιμνημονιακά", φιλολαϊκά (ή όπως αλλιώς το λένε), ενώ απλά, όλα μαζί αποτελούν ένα (μόνο) σύγχρονο μόρφωμα με συστατικά παραδοσιακής αριστεράς και με ιδεολογήματα που έχουν αποτύχει περίτρανα σε όλο τον κόσμο. Το οποίο μόρφωμα, με αυτάρεσκες και αυταρχικές κινητοποιήσεις δεν διστάζει να πατήσει στο λαιμό τις κοινωνικές ομάδες της διπλανής πόρτας, στο όνομα της "κυριαρχίας των λαών". 

Αυτό το μόρφωμα θα μπει σφήνα σε οποιαδήποτε νέα έκφραση επειδή "μυρίστηκε" μια μοναδική ευκαιρία για εξουσία. Με  "νοσταλγικά" συνθήματα από άλλους καιρούς θα προσπαθήσει να θολώσει την κρίση των προοδευτικών μυαλών της Ελλάδας και θα τα σπρώξει για τρίτη φορά στον ορμητικό νεροσωλήνα της δήθεν "κυριαρχίας των λαών", που σε ελεύθερη μετάφραση την αποδίδω ως "χειραγώγηση των λαών".  

Μια τέτοια χειραγώγηση σήμερα γίνεται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία και αποτελεσματικότητα σε σύγκριση με την εποχή του Δημοσθένη, αλλά ακόμα και του Αδόλφου. Σε αυτή τη χειραγώγηση είναι φυσικά (και εξ υποθέσεως) επιρρεπείς και οι των ακροδεξιών εδράνων, για τους οποίους θα μιλήσω μια άλλη φορά. 

Όμως εδώ, σε αυτή τη χώρα όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, μιλάμε για μια ευκαιρία να δούμε την πραγματικότητα υπό ένα άλλο πρίσμα, το οποίο δεν θα επιτρέπει σε οποιουσδήποτε λίγους να πλουτίζουν σε βάρος των πολλών. Που αντίθετα, θα επιτρέπει την πρόσβαση στον πλούτο (με την ευρύτερη έννοια, ως έλλειψη της φτώχειας) σε όλους όσους τον δικαιούνται και έχουν πραγματικά εργαστεί (πάλι με την ευρύτερη έννοια) για αυτόν. Αυτή η πρόσβαση περνάει μέσα από την ορθολογική χρήση όλων των πόρων που διαθέτουμε σαν ανθρώπινη φυλή (αν καταλαβαίνετε τι εννοώ). Και φυσικά περνάει μέσα από ένα λόγο απλό, και συνεκτικό που θα προβάλλει ανάγλυφα και με αφοπλιστικό τρόπο τα επιχειρήματά του.

Όσοι θα βγείτε την 15η του Οκτώβρη στις πλατείες, θυμηθείτε ότι η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί, και οπωσδήποτε δεν πρέπει να δοθεί σαν φρέσκο πιάτο στους οπορτουνιστές της πολιτικής.

Δείτε φωτογραφίες από τη Wall Street που τράβηξε ο Lee Ranaldo.

Παραπέρα

Στη "δύσκολη" περιοχή της Αχαρνών, κοντά στον Άγιο Παντελεήμονα και τη Βικτώρια, μια νέα πραγματικότητα ανθίζει. Το "Παραπέρα", κάνει νεύμα σε κάθε ενδιαφερόμενο, κλείνει το μάτι σε όποιον αγαπά την τέχνη, ως οπτικο-ακουστικο-γευστική όαση στο αστικό τοπίο. Για πρώτη φορά το επισκέφτηκα χθες συν γυναικί και τέκνω, είδα μια μεγάλη έκθεση με αυτοσχέδια κοσμήματα, ρούχα υψηλής αισθητικής, διακοσμητικά αντικείμενα. Ξεκουραστήκαμε στον δροσερό κήπο, πληρώνοντας δύο(!) Ευρώ το ποτήρι του κρασιού.

parapera.facebook.com
http://paraperamarket.blogspot.com/

http://www.mysecretathens.gr/2011/04/parapera-market/

Χρόνος; Ποτέ δεν είναι αρκετός!

Γελoιογραφία του Quino, "E", 26.06.2011

Εδώ και μήνες, το blog αυτό έχει μείνει άφωνο. Το απολογητικό μου ύφος αφορά κυρίως την γκρίζα σκιά της γκρίζας απειλητικής πραγματικότητας επάνω στον υπογράφοντα και τη στενή του σφαίρα. Αυτής της πραγματικότητας που άλλοτε οπλίζει τα χέρια με λάθος όπλα και άλλοτε απλώς με άσφαιρα πυρά. Η σκιά στην περίπτωσή μου παίρνει τη μορφή μιας διαρκώς τελειωμένης κλεψύδρας που δεν λέει να γυρίσει ανάποδα. Χρόνος όμως, ποτέ δεν υπάρχει αρκετός. Αν έχεις κάτι να πεις, βρες τον χρόνο (και τον τρόπο) να το λες. Αυτό μου λέει η εσωτερική μου φωνή. Κάποτε, αποφασίζω να την ακούσω. Το χρωστάω στην κόρη μου, που συχνά την κρατάω στους ώμους μου για να βλέπει γύρω από ψηλά, με μεγαλύτερο οπτικό πεδίο, με πιο ανοιχτό ορίζοντα.

Σήμερα, που ο έξω κόσμος έχει θέσει εμένα, εσένα, και όλους μας, κάτω από τον αυστηρό, εξεταστικό του φακό, θέλω να δω όλους (=μέχρι και τον τελευταίο κάτοικο αυτής της χώρας, μέχρι και τον τελευταίο πολίτη του μεγάλου μας χωριού, της Ευρώπης, και της ευρύτερης επαρχίας) να κάνουν την αυτοκριτική τους. Να μη την κάνουν μόνο μερικοί, και μάλιστα υπό τις επιταγές των υπολοίπων, που δεν θέλουν να την κάνουν και δεν θα την κάνουν ποτέ!

Τότε μόνο, ίσως διαπιστώσουμε ότι αρμενίζουμε (πολύ) στραβά σε ένα ούτως ή άλλως στραβό γυαλό.


*******************<en>**********************

It has been months since this blog has voiced. I am apologetic, because it is this grey reality that has cast its long grey shadow on me, taking the shape of a finished water clock that never turns upside down. But time is never enough. If you have something to say, find the time to say it!

These days, that the outside world has put me and you under their magnifying examination glass, it is time to exercise their self-criticism. All of them (=every one in this country and everyone in our big Village, Europe). It is so common that it is only exercised by few, and sometimes imposed to them by those who never do.

We Greeks have a saying, that "either the shore is gawky, or gawkily we sail to it". We might gawkily sail alright, but towards an already gawky shore.

Πόσο αιώνιο είναι το κίτρινο του Van Gogh;

Όλοι μας έχουμε θαυμάσει τα ηλιοτρόπια του Van Gogh (για την ακρίβεια, κάποια, ή κάποιες από τις πολλές εκδοχές που μας κληροδότησε). Και αν είχαμε την ευκαιρία να δούμε κάποιο εκ του φυσικού, θα μέναμε άναυδοι μπροστά στην ζωντάνια του κίτρινου σε αυτά. Ο μύθος λέει ότι ο ζωγράφος ξυπνούσε πολύ νωρίς για να προλάβει την ώρα που τα λουλούδια θα είχαν το ζωντανότερο κίτρινο, προτού αυτά με την πάροδο της μέρας άρχιζαν να φθίνουν. Συχνά ένας ζωγράφος κάνει την έρευνά του και καταλήγει να χρησιμοποιεί αντισυμβατικά, και κάποτε ασύμβατα υλικά, προκειμένου να επιτύχει τον καλλιτεχνικό σκοπό του. Ήξερε άραγε Van Gogh ότι ο συνδυασμός χρωμάτων που χρησιμοποιούσε, ίσως κάποτε να έκαναν το κίτρινο να σιγοφθίνει;

Πιστεύω ότι ένα από τα μεγαλύτερα κέρδη του σύγχρονου πολιτισμού είναι η ικανότητα να απομυθοποιεί τον εαυτό του. Θυμάμαι που ο παππούς μου και ο πατέρας μου ανέφεραν συχνά για το τάδε μεταλλικό αντικείμενο (κάποιο γρανάζι), ή μηχάνημα (κάποιο παλιό ραδιόφωνο) ότι είναι "αθάνατο". Σήμερα πολλοί θα άκουγαν κάτι τέτοιο με κάποιο κρυφό μειδίαμα. Στη συνείδηση και του τελευταίου ανθρώπου σήμερα έχει περάσει η άποψη ότι τα υλικά αντικείμενα φθείρονται, ακόμη και εκείνα που δημιουργεί ο ίδιος ο άνθρωπος ως μια καλύτερη και ανθεκτικότερη απομίμηση της φύσης. Το πιο εκπληκτικό είναι ότι η ανάγκη για αυτοαπομυθοποίηση των προϊόντων του πολιτισμού βαίνει αυξανόμενη, καθώς ο υφέρπων ναρκισσισμός του ανθρώπινου είδους έχει εγγράψει σε κάποιο εσωτερικό φλοιό του εγκεφάλου ένα κενό κουτάκι που κάποτε θα φιλοξενήσει το "τέλειο" δημιούργημα. Μέχρι βέβαια, να ανακαλύψει ο ίδιος ή κάποιος άλλος αργότερα, ότι ούτε και αυτό είναι "τέλειο". O Van Gogh αποτύπωνε τον τρόπο που αντιλαμβανόταν ο ίδιος τη φθαρτή ομορφιά της φύσης χρησιμοποιώντας ένα σχεδόν "άφθαρτο" μέσο. Ενώ τα μοντέλα-λουλούδια του μετά από λίγες μέρες περνούσαν στην ανυπαρξία, η τέχνη του ήταν εκεί, και θα έμενε για πολλά χρόνια και ίσως αιώνες!

Κάποια μέρα, αρχικά διαπιστώσαμε βάσει στοιχείων πόσο φθαρτά είναι τα οργανικά υλικά. Αυτά που απαρτίζουν τη μεγάλη οικογένεια της "μαλακής" ύλης (=soft matter). Τα βερνίκια σε ένα πίνακα ζωγραφικής και κατά δεύτερο λόγο και το λάδι ή το αβγό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης για να διασπείρει τα χρώματά του, κιτρινίζουν μέσα σε λίγα χρόνια, και αν αφεθούν, μπορεί και να γίνουν πολύ σκούρα, σε βαθμό που να μην αναγνωρίζεται το έργο στο οποίο ανήκουν. Κάποτε, ήρθε η στιγμή να διαπιστώσουμε με οδύνη, ότι ακόμα και τα αθάνατα ανόργανα υλικά, όπως για παράδειγμα, τα μάρμαρα του Παρθενώνα, μπορούσαν να πάθουν ανεπανόρθωτη φθορά από το περιβάλλον, με λίγη βοήθεια, βέβαια και από τον άνθρωπο. Οι πιο αισιόδοξοι από τους ειδικούς των έργων τέχνης, ίσως δεν μπορούσαν να βάλουν με το μυαλό τους ότι ίσως και οι ανόργανες χρωστικές (ή αλλιώς, τα πιγμέντα) μπορούν να αλλοιώνονται.

Από το δέκατο ένατο αιώνα είχε παρατηρηθεί ότι το κίτρινο του χρωμίου, όπως εκείνο που χρησιμοποιούσε ο Van Gogh έχανε σταδιακά τη ζωντάνια του κάτω από το φως. Το συγκεκριμένο κίτρινο αποτελείται από χρωμικό μόλυβδο σε καθαρή μορφή, ή με κάποιες σκόπιμες προσμίξεις. Για την ιστορία τώρα, ο χρωμικός μόλυβδος περιέχει εξασθενές χρώμιο, που όσοι παρακολουθούν την επικαιρότητα, τελευταία έχει γίνει "διάσημο" επειδή είναι πολύ τοξικό. Οι ζωγράφοι σήμερα το γνωρίζουν αυτό, πλην όμως, πολλοί από αυτούς εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν επειδή έχει εκείνη τη μοναδική λαμπρή χροιά. Ο γράφων έχει διαπιστώσει από πρώτο χέρι, ότι ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας για παράδειγμα, χρησιμοποιούσε συχνά το κίτρινο του χρωμίου. Το ζήτημα της τοξικότητας είναι βέβαια κάτι διαφορετικό, που ανοίγει άλλη συζήτηση. Εκείνο που προβληματίζει σε καθαρά καλλιτεχνικό επίπεδο, είναι ότι το κίτρινο του χρωμίου δεν διατηρεί τη λάμψη του για πάντα όταν ο καλλιτέχνης το αναμιγνύει με κάποιο συγκεκριμένο λευκό. Στην περίπτωση του Van Gogh, καθώς και κάποιων άλλων ζωγράφων είχε αναμιχθεί, ή βρισκόταν σε επαφή με θειικά άλατα (θειικό μόλυβδο, ή θειικό βάριο). Τότε μόνο, το ζηλευτό και λαμπρό εξασθενές χρώμιο μετατρεπόταν στο ταπεινό και πράσινης απόχρωσης τρισθενές, μέσω μιας χημικής διαδικασίας που οι χημικοί τη γνωρίζουν καλά και την ονομάζουν αναγωγή.

Τί μας διδάσκει αυτό; Οι επίπονες προσπάθειες κάποιων ερευνητών που έδωσαν αυτό το αποτέλεσμα είναι μόνο η αρχή. Μιλάμε για έργα τέχνης που στο χρηματιστήριο της Τέχνης συχνά αποτιμώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες, ή και εκατομμύρια ευρώ. Προκύπτει συνεπώς εύλογη η ανάγκη να σκεφτεί ο ειδικός κάποια ενέργεια ώστε να καθυστερήσει, να σταματήσει, ή ακόμα και να αντιστρέψει αυτή τη διαδικασία. Στον τομέα των οργανικών υλικών όπως τα βερνίκια, η κύρια δράση της θεραπείας περιέχει τη μαγική λέξη "αντικατάσταση", κάτι που όπως σήμερα γνωρίζουν οι ειδικοί, μπορεί να περιέχει κινδύνους για το πολύτιμο αντικείμενο, οπωσδήποτε δεν αποτελεί πανάκεια, και που σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να την εφαρμόσουμε με περισσή σύνεση και γνώση. Στην περίπτωση όμως των χρωστικών, που αποτελούν την καρδιά της τέχνης; Σαφής απάντηση δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή που μιλάμε, και ίσως αργήσει να δοθεί. Φυσικά κάποιος που γνωρίζει λίγη χημεία μπορεί να προτείνει κάποια συστήματα με πιθανότητες θεραπείας, αλλά τα αντικείμενα τέχνης συχνά είναι εξαιρετικά σύνθετα και μια ιδέα που διατυπώνεται στο χαρτί, μπορεί να μην εφαρμόζεται εύκολα στην πράξη. Κάτι που ίσως αποκομίσουμε σαν πιο άμεσο δίδαγμα, είναι κάποιες "συνταγές" για τον σύγχρονο καλλιτέχνη που θέλει οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσει το κίτρινο του χρωμίου, ώστε να αποφεύγεται η αναγωγή του σε τρισθενές χρώμιο και συνεπώς το ανεπιθύμητο πρασίνισμα.

Ο χώρος της τέχνης όλο και περισσότερο συγκεντρώνει την προσοχή της επιστήμης, και φαίνεται ότι θα συνεχίσει να τη συγκεντρώνει, αφού επιφυλάσσει εκπλήξεις που προέρχονται από τα υλικά της φύσης και (κυρίως από) τη σύνθετη χρησιμοποίησή τους. Ακριβώς αυτό το τελευταίο, μπορεί να αποτελεί κάποιο μεγάλο καλλιτεχνικό μυστικό μιας ιδιοφυΐας, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να κρύβει και μια βραδυφλεγή ωρολογιακή βόμβα που εκείνος δεν μπορούσε να γνωρίζει.

Δείτε ένα ρεπορτάζ για τα αποτελέσματα της έρευνας.

Έλληνας ερευνητής με πατέντα (το πιο σύντομο ανέκδοτο;)

Ο υφυπουργός Παιδείας Ι. Πανάρετος έδωσε το Σάββατο 29/1/2011 συνέντευξη στο Mega (στην Εκπομπή των Αναγνωστάκη-Χασαπόπουλου). Ένα από τα θέματα που θίχτηκαν ήταν εκείνα των πατεντών από έλληνες ερευνητές. Αναφέρεται ότι είναι μόλις 27 τα τρία τελευταία χρόνια (υποθέτω ότι αναφέρονται οι διεθνείς πατέντες), ενώ στο σύνολο της Ευρώπης συναντούμε τον αριθμό 180000(!). Υπάρχει ο Ελληνικός οργανισμός ευρεσιτεχνιών με τεχνολογικό κυρίως περιεχόμενο, το οποίο συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό σύστημα πατεντών (European Patent Office-EPO), καθώς και αντίστοιχα εθνικά γραφεία των περισσότερων χωρών. Το πιο γνωστό είναι ίσως το αμερικανικό Patent Office το οποίο, με μεγάλο πλέον κύρος, θεσμοθετεί και ενθαρρύνει την καινοτομικότητα, όπως αυτή ορίζεται από το σύνταγμα των ΗΠΑ (Article 1, Section 8 ). 

Η κατοχή διεθνούς διπλώματος ευρεσιτεχνίας  (international patent) κατοχυρώνει κυρίως την πνευματική ιδιοκτησία μιας ανακάλυψης στη μηχανολογία, την ηλεκτρονική, τη χημεία, τη φυσική, κλπ. και στη συνέχεια ανοίγει κάποιες πόρτες για την εμπορική αξιοποίησή της (χωρίς αυτό να είναι δεδομένο, αφού δρουν οι νόμοι της αγοράς). Κάποιοι κάτοχοι διεθνούς πατέντας είναι πλούσιοι, αλλά σίγουρα δεν είναι ο κανόνας. Ο κανόνας θα ήταν να αναγνωρίζεται η πατέντα σαν αξιόλογο στοιχείο στο βιογραφικό κάποιου μαζί (αν όχι και με υψηλότερη αξία) με τις δημοσιεύσεις, τις συμμετοχές σε συνέδρια, τη συμμετοχή σε διεθνή και ελληνικά ερευνητικά προγράμματα, την εκπαιδευτική εμπειρία, κλπ. Τη στιγμή μάλιστα που μαθαίνουμε ότι είναι ελάχιστοι οι Έλληνες κάτοχοι κάποιας διεθνούς πατέντας.

Μου έκανε μεγάλη εντύπωση, όταν σε μια πρόσφατη συζήτηση με γνωστό μου, νέο ερευνητή (συν-κάτοχο ενός αριθμού πατεντών) σε μεγάλο Ερευνητικό κέντρο στην Αθήνα έμαθα ότι το στοιχείο αυτό δεν το λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη της η Ακαδημαϊκή κοινότητα.  Με την ευκαιρία της αναφοράς στις πατέντες στη συνέντευξη του υφυπουργού, έκανα το ακόλουθο σχόλιο στην σελίδα της ανάρτησης: 

Κύριε υφυπουργέ, αναφέρθηκαν οι ΠΑΤΕΝΤΕΣ στη συνέντευξή σας. Μπορεί να μη το γνωρίζετε, αλλά κάποιοι από τους λίγους κατόχους Διεθνούς Πατέντας που τυχαίνει να γνωρίζω σε μεγάλο Ερευνητικό κέντρο της Αθήνας, συναντούν μεγάλες δυσκολίες στην αξιολόγηση των βιογραφικών τους από μέλη ΑΕΙ (δηλαδή, με ή χωρίς δόλο, η πατέντα είναι σαν να μην υπάρχει για αυτούς -αφήνοντας σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο τις δημοσιεύσεις και τη διδασκαλία "από αμφιθεάτρου" και σε εργαστήριο). Πιστεύω ότι η "κουλτούρα της πατέντας" είναι κάτι άγνωστο στον Ελληνικό χώρο. Αλλά έχω την αίσθηση ότι ακόμα και στον αδαή είναι κατανοητή η σημασία της αναφορικά με την καινοτομία και τη σύνδεση της έρευνας με την αγορά. Ο Ακαδημαϊκός χώρος αφού έστησε με σχετική επιτυχία τη βιομηχανία paper (καλοπροαίρετα το λέω, και ο ίδιος συμμετέχω σε αυτή), μήπως είναι καιρός να ανοίξει λίγο περισσότερο τους ορίζοντές του;

Για όποιον ενδιαφέρεται όλο το κείμενο της συνέντευξης υπάρχει στο προσωπικό blog του υφυπουργού. Εκεί αναφέρονται πολλά σχετικά με την αξιολόγηση των νέων ερευνητικών προτάσεων για τα «Θαλής» και «Αρχιμήδης».

Έχουμε ανάγκη το Πανεπιστημιακό άσυλο;

Νομική 2011

Με αφορμή το ζήτημα του εγκλεισμού των μεταναστών στη Νομική, επανέρχεται (δικαίως) στο προσκήνιο το θέμα του Πανεπιστημιακού ασύλου.  Δεν κρύβω ότι είχα ανάμικτα συναισθήματα όταν  πρωτοέμαθα για το συμβάν από τα ΜΜΕ. Στη συνέχεια φάνηκε ότι οι άνθρωποι αυτοί σεβάστηκαν τον Πανεπιστημιακό χώρο περισσότερο από τους φοιτητές, περισσότερο και από τους πολίτες της ίδιας της χώρας μας! Αποχώρησαν τελικά χωρίς να ανοίξει μύτη, και το θέμα πλέον χρήζει μεγάλης προσοχής. Σε πρώτο επίπεδο, έχουν οποιοδήποτε δικαίωμα να καταλαμβάνουν οι μετανάστες χώρους του Πανεπιστημίου; Ποιος έχει την ευθύνη και ποιος τον τελικό λόγο για την ορθή εφαρμογή του ασύλου ιδεολογικά, σε επίπεδο προσώπων, ακόμα και γεωγραφικά; Την έχουν οι φοιτητικές συνελεύσεις (μέχρι τώρα κατώτερες των περιστάσεων), οι Πανεπιστημιακές αρχές (ομοίως κατώτερες των περιστάσεων, συμπεριλαμβανομένου και του πρύτανη του Καποδιστριακού) ή το Υπουργείο «Προστασίας» του Πολίτη; 

Πρέπει να σας πω ότι ανήκω σε εκείνους που έχουν δει με τα μάτια τους το άσυλο να «χτίζεται», αφού προηγουμένως είδα το «κτήνος» να δείχνει σε μερικούς πολιορκημένους φοιτητές τα άσχημα δόντια του. Τα χρόνια της μεταπολίτευσης το είδα να εξακολουθεί να έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης. Αργότερα το είδα να σταχυολογεί τα στελέχη του επαγγελματικού πολιτικού χώρου, «προοδευτικού» ή μη. Το είδα να κατασπαράσσεται από διαμάχες (ενδοφοιτητικές ή μη). Το είδα να περιθάλπει μικροπωλητές, θρησκευτικούς προσηλυτιστές, πειρατές CD, DVD και πάσης φύσεως λογισμικού, ακόμα και εμπόρους ναρκωτικών. Το είδα να προσκαλεί DJ’s να ευφραίνουν τα ώτα των παρευρισκόμενων φοιτητών, καθηγητών και άλλου προσωπικού, επισκεπτών πάσης φύσεως στο όνομα της επικοινωνιακής προώθησης των επαγγελματικού πλέον χαρακτήρα φοιτητικών παρατάξεων και των εκλογών που αναδεικνύουν τους εκπροσώπους της. Έρχονται στιγμές που αναρωτιέμαι, χρειάζομαι πραγματικά το άσυλο, ή είναι κατάλοιπο άλλων εποχών; Συντρέχει πραγματικός λόγος για την ύπαρξή του; Θα σας δείξω γιατί πιστεύω ότι το άσυλο, παρά τα πολλά προβλήματα που δημιουργεί, πρέπει να υπάρχει, αλλά ως διαφανής χώρος με σαφές πλαίσιο.

Νομική 2011

 Από τη μια, λένε όλοι ότι το πανεπιστημιακό άσυλο διασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών (άρα δεχόμαστε ότι πρώτον, σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν ιδέες και δεύτερον ότι αυτές κινδυνεύουν). Παλιότερα οι άνθρωποι κατέφευγαν στις εκκλησίες (κάτι σαν θρησκευτικό άσυλο) με την ελπίδα ότι ο εχθρός θα τους σεβαστεί. Οι καιροί όμως τότε ήταν λιγότερο διαφανείς και αυτό κάποτε πετύχαινε, και κάποτε όχι. Παρατηρούμε όμως ότι και σήμερα, σε καιρούς που οι περισσότερες κοινωνίες είναι τουλάχιστον εγγράμματες, η διαχείριση του ασύλου γίνεται ελλιπέστατα: πιο συχνά από σκοπιμότητα, παρά από άγνοια. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.

Στις μέρες μας, η ελευθερία στη διακίνηση των ιδεών αποκτά νέα σημασία.  Όταν οποιοσδήποτε εκφραστής κάποιας εξουσίας μπορεί να χειραγωγήσει με ένα απλό επικοινωνιακό τέχνασμα την Κοινή Γνώμη, περισσότερο απαίδευτη σήμερα από ποτέ (σκοτεινό παραπροϊόν του ποταμού αφιλτράριστης πληροφορίας), η χάραξη μιας λεπτής γραμμής για την οριοθέτηση και θεσμοθέτηση της διαφάνειας στη διαχείριση του πανεπιστημιακού ασύλου είναι ίσως το πιο σημαντικό ζήτημα στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Νομική 2011

Τι είναι η «ελεύθερη διακίνηση των ιδεών»; Καταρχήν, οι «ιδέες» αποτελούν ένα ευρύτατο πλαίσιο που ξεκινάει από τα ίδια τα μαθήματα και το όλο σύστημα το οποίο εμφυσά στους φοιτητές την ικανότητα να αξιολογούν τη γνώση που τους παρέχεται και να την κάνουν να ανθίζει (δηλαδή: να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν). Περιλαμβάνει και όλο εκείνο το πεδίο της ευρύτερης αξιολόγησης της πραγματικότητας μέσα από την αναζήτηση και την έρευνα στις ιερές βίβλους της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της πολιτικής και της επιστήμης γενικότερα, όπως πρέπει να γίνεται από τα νέα, φρέσκα και «αθώα» μυαλά του φοιτητικού σώματος. Θεωρητικά, και οι ίδιοι οι καθηγητές συμμετέχουν σε αυτό, αλλά οι φοιτητές είναι οι κύριοι διαχειριστές.  Και η διαχείριση περνάει αναγκαστικά μέσα από τη διαφύλαξη. Αυτό ακριβώς είναι το φοιτητικό άσυλο.

Τι αποτελεί παραβίαση του ασύλου; Εδώ χρειάζεται ψύχραιμη αντιμετώπιση, γιατί εν θερμώ, γίνονται λάθη, συχνά χωρίς επιστροφή. Είναι παραβίαση του ασύλου η κατάληψη από φοιτητές γενικώς; Είναι παραβίαση του ασύλου η επέμβαση της αστυνομίας; Είναι παραβίαση του ασύλου η πρόκληση καταστροφών (με την ευρύτερη δυνατή έννοια) από εξω-πανεπιστημιακούς; Από αστυνομικούς; Από αλλοδαπούς καταληψίες; Από φοιτητές; Ακόμα και από καθηγητές; Πότε υπάρχουν εξαιρέσεις σε όλα τα παραπάνω στο όνομα της πολιτικής και της αναγκαίας ή μη αλλαγής προς το καλύτερο; Αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να τα θέσει η πολιτεία στα ίδια τα πανεπιστήμια τα οποία θα θεσπίσουν ως ένδειξη ουσιαστικής αυτονομίας, τη δική τους γενική και ειδική Χάρτα του Πανεπιστημιακού Ασύλου. Το κάθε ίδρυμα ανεξάρτητα. Σε αυτό θα διασαφηνίζεται κάθε βασική αρχή που θα διέπει το θεσμό μέχρι και το ποιοι θα τον περιφρουρούν. Και εκείνοι που θα το περιφρουρούν θα υπόκεινται ομοίως σε έλεγχο από την πανεπιστημιακή αρχή. Και με τη σειρά της, ομοίως θα ελέγχεται και η πανεπιστημιακή αρχή είτε για παραβάσεις καθήκοντος, είτε για υπερβάλλοντα ζήλο.

Πανεπιστήμιο Πειραιά 2008

Χρειάζεται περιφρούρηση ο χώρος του φοιτητικού ασύλου; Αν υπάρχουν ακόμα σήμερα εχθροί, ναι. Πιστεύω ότι ο φοιτητικός χώρος κινδυνεύει σήμερα από περισσότερους και πιο κρυφούς εχθρούς σε σύγκριση με παλιότερα. Να συμφωνήσουμε όμως ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι εχθροί. Αν θέλετε την προσωπική μου γνώμη, ο επαγγελματικός πολιτικός χώρος είναι μεταξύ άλλων, ένας σημαντικός εχθρός του φοιτητικού χώρου επειδή αποτελεί τροχοπέδη στην ελεύθερη ιδέα. Ο φοιτητικός χώρος είναι από μόνος του πολύ πιο ζωντανός, πιο παραγωγικός σε ιδέες, πιο καρποφόρος σε αποτελέσματα από οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα. Αντίθετα, η εξάρτηση από τα κόμματα είναι η καλύτερη προϋπόθεση για τη σημερινή μαλθακότητα του σώματος των φοιτητών, την έλλειψη αυτενέργειας, την αδυναμία στην δημιουργία νέων ιδεών («γιατί να ανακαλύπτω πάλι τον τροχό αφού οι άλλοι είναι επαγγελματίες στο θέμα και το κάνουν καλύτερα»;). Τα κόμματα δεν θέλουν οι φοιτητές να έχουν τις δικές τους ιδέες. Τα κόμματα αντίθετα επωφελούνται από την υποβάθμιση του φοιτητικού χώρου και την υποδούλωση της φρέσκιας ιδέας, της φρέσκιας γνώσης, από το καθεστώς του Επαγγελματικού Πολιτικού Συστήματος (που στην περίπτωση αυτή είναι το όπιο του φοιτητή). Οποιαδήποτε παρέμβαση από πολιτικά κόμματα και τις παραφυάδες τους είναι άτοπη και άνευ ουσίας, ακριβώς επειδή όλα τα πολιτικά κόμματα πρέπει να είναι δια νόμου έξω από τον Ακαδημαϊκό χώρο, τυπικά και ουσιαστικά. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε διασύνδεση (π.χ. οικονομική με πραγματικό χρήμα ή αντάλλαγμα) πρέπει να αποτελεί δεοντολογικό και νομικό παράπτωμα. Το Πανεπιστήμιο θα πρέπει να αποτελεί το φυτώριο (και την ιδεατή μικρογραφία της «ιδανικής») κοινωνίας. [Και ο στρατός λένε ότι αποτελεί τη μικρογραφία της κοινωνίας, του δημοσίου κλπ., αλλά μη ζητήσετε ποτέ από στρατό να αλλάξει -χωρίς πραξικόπημα- τίποτε από όλα αυτά. Το Πανεπιστήμιο αντίθετα, μπορεί – το έχει αποδείξει – και χωρίς πραξικόπημα.]

Υπό το πρίσμα των παραπάνω, θα παραβίαζε την ύπαρξη του Πανεπιστημιακού ασύλου το συμβάν της Νομικής; Αν είχε προηγηθεί φοιτητική συνέλευση που θα υπερψήφιζε με πειστικά επιχειρήματα τον εγκλεισμό των μεταναστών και στη συνέχεια η πανεπιστημιακή αρχή, υποχρεωμένη από το ψήφισμα [το δικαίωμα του βέτο με ομοψηφία της συγκλήτου είναι κάτι που θα μπορούσε να εξεταστεί] «άνοιγε» τις πόρτες, όχι. Σε περίπτωση ανατροπών, παρεκτροπών και άλλων προβλημάτων (που εδώ δεν συνέβησαν), η φοιτητική συνέλευση (επειδή θα είχε ψηφίσει έχοντας κακή κρίση) και δευτερευόντως η Πανεπιστημιακή Αρχή, θα έπρεπε να λογοδοτήσουν και ενδεχομένως να πληρώσουν τα «σπασμένα».

Πιο συγκεκριμένα τώρα, εμπίπτει στον χώρο της διακίνησης των ιδεών ο εγκλεισμός των μεταναστών (ή η «κατάληψη») στη Νομική Σχολή; Όταν πληροφορήθηκα το συμβάν, στην αρχή έτεινα να το καταδικάσω. Σήμερα, αναγνωρίζω ότι το συμβάν αυτό μας θύμισε ότι αν σήμερα καταδικάζουμε κάτι σαν παραβίαση, αύριο μπορούμε να το θεωρούμε ως υπόδειγμα δημοκρατικής ευαισθησίας. Επί πλέον, το συμβάν αυτό μας δίδαξε ότι πάντα μπορεί να βρεθεί τρόπος για να σκύψουμε όλοι και να ακούμε ακόμα και εκείνον που δεν έχει τρόπο να περάσει «δημοκρατικά» το μήνυμά του στα «δημοκρατικά» ΜΜΕ. Οι άνθρωποι αυτοί (λαθρομετανάστες ή όχι, νόμιμοι ή όχι) κάτω από ένα ελλιπές και προβληματικό πλαίσιο ασύλου, συνδιαλέχτηκαν με έναν χώρο που τους συμπαθεί (τους αποκαλούν φοιτητές –μένει να διερευνηθεί αν είχε προηγηθεί φοιτητική συνέλευση) και έκαναν μια κίνηση ματ. Έκαναν την ύστατη ενέργεια ώστε να υποχρεώσουν την κοινωνία απλά να τους ακούσει. Οι μετανάστες, με βοήθεια ή όχι, κατάφεραν να ακουστούν και αυτό είναι κατάκτηση. Είναι σαν την ομορφιά που οφείλουμε να την αναγνωρίσουμε σε κάποιο επιστημονικό πείραμα ή μια θεωρία, σε κάποιο έργο τέχνης, σε ένα καλοσχεδιασμένο διπλωματικό επεισόδιο, ακόμα και σε μια ευφυή απάτη με κέρδη εκατομμυρίων. Και η ομορφιά δεν εμπίπτει αναγκαστικά στην ηθική. Η ομορφιά μπορεί κάλλιστα να είναι μεμπτή. Το συμβάν της Νομικής μας έφερε μπροστά από ένα τετελεσμένο [στη χώρα αυτή, λέμε ότι αποτελούμε μια ανεκτική κοινωνία, αλλά με τα τετελεσμένα έχουμε ένα μικρο-πρόβλημα]. Κάποιοι, μη-έλληνες βρέθηκαν (παράνομα οι περισσότεροι) εντός των τειχών της Ελλάδας ζητώντας από τη χώρα αυτή και τους κατοίκους της μια ευκαιρία. Και δεδομένου ότι ισχύει η  πληροφόρηση που έχουμε (π.χ. στο χώρο δεν γίνονταν μαθήματα, απλά επισκευές στο κτίριο) οι άνθρωποι αυτοί απέδειξαν ότι μπορούν να σεβαστούν ό,τι και εμείς, ίσως και καλύτερα! Άρα, θέμα καταστροφών, σεβασμού του χώρου, κλπ. δεν τίθεται. Η Νομική, με άλλα λόγια μας πέρασε ένα πρωτοπόρο μήνυμα. 

Υπό το φως των παραπάνω, ΝΑΙ. Το συμβάν της Νομικής είναι διακίνηση ιδεών. Όπως ακριβώς σήμερα αναγνωρίζουμε ως ελεύθερη διακίνηση ιδεών τον εγκλεισμό «εξωπανεπιστημιακών τρομοκρατικών ομάδων» το 1973 πάλι στη Νομική και το 1974 στο ΕΜΠ. Το άσυλο, ως προστασία της ελευθερίας στη διακίνηση των ιδεών είναι σήμερα περισσότερο αναγκαίο από ποτέ, αλλά προστατέψτε το ακόμα και από τον εαυτό του!

Ο Malcolm Gladwell και η λογοκλοπή

Malcolm Gladwell: Ομολογώ πως δεν τον γνώριζα. Με πτυχίο ιστορικού από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, αρθρογραφεί εδώ και χρόνια στο New Yorker και είναι συγγραφέας βιβλίων της κατηγορίας business thinking (αυτής της ομπρέλλας που στην αμερικανική εκδοχή της περιλαμβάνει τα πάντα, από την απλούστερη καθημερινότητα μέχρι την ακραία επαγγελματική φλοδοξία). Πριν μερικά χρόνια, ο Gladwell θεωρήθηκε από το περιοδικό Time ένας από τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του πλανήτη, ενώ για το 2010 το Newsweek τον κατέταξε στο Νο. 7 των δέκα σημαντικότερων ανθρώπων στις ΗΠΑ (σημ.: βέβαια στο Νο. 8 φιγουράρει η κυρία Huffington - η εμπνεύστρια και ιδρύτρια του Huffington Post,  του προπύργιου της αντι-επιστήμης και του ολικού συντηρητισμού -δεν ξέρω αν ο Gladwell είναι πολύ χαρούμενος με αυτή τη συνύπαρξη- ενώ στο Νο.1 βλέπουμε τον Steven Jobs της Apple).Μου έκανε εντύπωση ένα κείμενο-σχόλιό του σχετικά με τη λογοκλοπή (τίτλος: Something Borrowed, http://www.gladwell.com/2004/2004_11_25_a_borrowed.html, 2004).

Με αφορμή το θόρυβο που ξεκίνησε πρόσφατα στο χώρο της Παιδείας και το κείμενο που κυκλοφορεί προς υπογραφή ομάδα Ελλήνων Πανεπιστημιακών στο διαδίκτυο με θέμα τη λογοκλοπή   (Academics Against Plagiarism Petition), διάβασα το άρθρο του Gladwell, καθώς και κάποια πολύ πρόσφατα σχόλια από άλλους (http://lifehacker.com/5686165/what-is-plagiarism-and-is-it-always-bad).

Τα όρια μεταξύ επιρροών, δανεισμού και κλοπής στο χώρο των ιδεών και της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πάντα επίκαιρο θέμα, τόσο γιατί είναι δυσδιάκριτα, αλλά και γιατί στην εποχή του copy-paste η αβασάνιστη συνύπαρξη κομματιών διαφορετικής προέλευσης (χωρίς πάντα να γίνεται αναφορά στις πηγές), αγγίζει τα όρια της επιδημίας. Στο κείμενό του ο Gladwell εστιάζει σε μια προσωπική του εμπειρία, όπου σε κάποιο θεατρικό έργο (που μάλιστα κέρδισε και το βραβείο Tony) η συγγραφέας παραθέτει αυτούσια μια παράγραφο από ένα δοκίμιό του, καθώς και κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηρισμό του για την περίπτωση κάποιου serial killer (ο οποίος και αποτελούσε και κεντρικό θέμα του θεατρικού έργου). Στο εκτενές άρθρο, παρακολουθούμε όλη την πορεία των αντιδράσεών του απο το αρχικό αίσθημα καταλήστευσης που μπορεί να νιώθει κανείς σε μια τέτοια περίπτωση, μέχρι την τελική, μερική έστω, δικαίωση της "λογοκλόπου". Παράλληλα διαβάζουμε παραδείγματα κλοπής  της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπου υπογραμμίζεται πότε αποτελεί απλώς "δάνειο", πότε είναι καταδικαστέα, αλλά και πότε είναι τόσο καταφανής ώστε στα πλαίσια του καλλιτεχνικού π.χ., ύφους να αποτελεί ένα είδος "κατά συνθήκην ψεύδους".

Στο μυαλό μου έρχεται η ενσωμάτωση αυτούσιων κλασικών μελωδιών σε τραγούδια του Χατζιδάκι (που ακριβώς, το προφανές λειτουργεί εν τέλει ως στοιχείο ισχυροποίησης του εγχειρήματος), ή η πρόσφατη συζήτηση για την πρωτοτυπία της κεντρικής ιδέας και της σκηνοθετικής ματιάς στον "Κυνόδοντα" του Λάνθιμου (κάτι που δεν τον εμπόδισε -και δεν τον εμποδίζει- να διακρίνεται από διεθνείς επιτροπές, που αν μη τι άλλο, ξέρουν κινηματογράφο). Σκέπτομαι επίσης τον Ακαδημαϊκό χώρο, που στις μέρες μας κάνει την αυτοκριτική του αλλά και υφίσταται δίκαιη και άδικη κριτική πανταχόθεν. Ένα από τα πολλά ζητήματα αποτελεί και η λογοκλοπή, κατά της οποίας το στομφώδες ύφος, μαρτυρεί "ηρωική" στάση, που αν δε δοθεί σημασία στις λεπτές αποχρώσεις του όλου ζητήματος, κινδυνεύει να εκπέσει ως "λεονταρισμός" στις αγκάλες της ανεκτικότητας, της αναισθησίας και εν τέλει της ανυποληψίας.

Δείτε τον Gladwell εν δράσει σε ένα σύντομο βίντεο από τη φημισμένη (για τους διανοητές που φιλοξενεί) σειρά ομιλιών TED.

Τα μυστικά του ήλιου ανακαλύπτει σε μαζική κλίμακα η Κίνα

Διαβάσαμε ότι η Κίνα θα αποκτήσει τα πρώτα 1000 ηλιακά λεωφορεία της. (http://www.earthtechling.com/2011/01/1000-solar-powered-e-buses-for-china/)
Η τελική ταχύτητα των 70 χλμ/ω και η αυτονομία 300 χλμ δεν είναι κακές επιδόσεις.

Ο ήλιος δεν κρατά μυστικά στη χώρα μας. Όμως εμείς του γυρνάμε την πλάτη επιδεικτικά, για να καλύψουμε ίσως την άγνοιά μας και την έλλειψη βούλησης. 
Ακόμα και αν δεν αποδειχθεί οικονομικά συμφέρουσα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα μια τέτοια λύση για την Αθήνα και ενδεχομένως άλλες πόλεις με μεγάλη ηλιοφάνεια, σίγουρα εμπεριέχει ένα οραματικό και αναπτυξιακό συμβολισμό που μπορεί να οδηγήσει με μαζική και πιο μακροπρόθεσμη υιοθέτηση τεχνολογιών που κοιτούν μπροστά. Μόνο έτσι θα αποδόσουν και οικονομικά (εκτός όλων των άλλων).